Το αρχαίο θέατρο βρίσκεται σήμερα στη συνοικία Θεάτρου, στον δήμο Ερέτριας του νομού Ευβοίας.
Η πρώτη οικοδομική φάση του χρονολογείται πιθανόν στο τελευταίο τρίτο του 4ου αιώνα π. Χ. και η δεύτερη γύρω στο 300 π. Χ. με βάση μια επιγραφή των χρόνων του Δημητρίου του Πολιορκητή. Κατά την τρίτη και τελευταία οικοδομική φάση, μετά το 198 π. Χ., επεκτάθηκε το κτίριο της σκηνής.
Το θέατρο έχει την χαρακτηριστική τριμερή διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων: κοίλο, σκηνικό οικοδόμημα και ορχήστρα. Από την πρώτη φάση σώζονται μόνον τα θεμέλια του σκηνικού οικοδομήματος και των παρασκηνίων, ενώ αγνοούμε την κάτοψη της ορχήστρας και τη διαμόρφωση του κοίλου.
Στη δεύτερη φάση ανήκει η σημερινή μορφή του κοίλου και της ορχήστρας. Το κοίλο δεν στηρίζεται στον φυσικό λόφο, όπως συμβαίνει με τα ελληνικά θέατρα, αλλά σε τεχνητό ημικυκλικό ανάχωμα. Χωρίζεται σε έντεκα κερκίδες από δώδεκα κλίμακες που δίνουν πρόσβαση στα εδώλια. Το θέατρο είχε χωρητικότητα 6.000 θεατών περίπου, από τους οποίους οι επιφανέστεροι κάθονταν στην προεδρία.
Η κυκλική ορχήστρα έχει διάμετρο 22 μ. και οριοθετείται από ένα ημικυκλικό κανάλι ομβρίων υδάτων που συνδέεται με δύο υπόγειους αγωγούς. Η ορχήστρα καλυπτόταν με κονίαμα και την κοσμούσαν δίχρωμα ζωγραφιστά σχέδια που απεικόνιζαν κλήμα και σταφύλια. Ένα υπόγειο θολωτό πέρασμα συνέδεε το κτίριο της σκηνής με την ορχήστρα. Ο σχεδιασμός αυτός, σπανιότατος στα ελληνικά θέατρα, επέτρεπε σε ορισμένες παραστάσεις τη σκηνοθετική αποκάλυψη του κάτω κόσμου.
Η σκηνή ανήκει στον τύπο με υπερυψωμένο προσκήνιο. Κατά την τρίτη οικοδομική φάση, στις αρχές του 2ου αιώνα π. Χ., η σκηνή επεκτάθηκε με την προσθήκη δύο πτερύγων που διακοσμούνται με ζωγραφικά σχέδια. Τοποθετήθηκε επίσης ένα προστατευτικό κιγκλίδωμα στην πρώτη σειρά των εδωλίων για να προστατεύει τους θεατές κατά τους αγώνες των μονομάχων.
Από το εν μέρει λαξευμένο και εν μέρει επιχωμένο κοίλο διατηρείται περίπου το ένα πέμπτο του αρχικού συνόλου, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των λίθινων εδωλίων έχει διαρπαγεί. Από τα αναλήμματα που στήριζαν τις επιχώσεις του κοίλου στις παρόδους και από το σκηνικό οικοδόμημα σώζονται οι κατώτεροι δόμοι από ασβεστολιθικές λιθοπλίνθους. Η χαλάρωση των τοίχων και η προϊούσα φυσική διάβρωση των πρανών και του δομικού υλικού αποτελούν σοβαρές απειλές για την κατάρρευση του μνημείου και απαιτούν τη λήψη άμεσων μέτρων στερέωσης των τοίχων, σταθεροποίησης των πρανών και συντήρησης του λίθου.
Λόγω της προχωρημένης αποσάθρωσης, η πρόσβαση στο μνημείο έχει απαγορευτεί. Πριν από την απαγόρευση το αρχαίο θέατρο ήταν επισκέψιμο και κατά καιρούς είχαν γίνει κάποιες θεατρικές παραστάσεις.
Ροζίνα Κολώνια
Αρχαιολόγος
Δημοσιεύτηκε 25 , 2015
Eπίσκεψη στο αρχαίο θέατρο της Ερέτριας.
ΓΕΛ ΑΜΑΡΥΝΘΟΥ
ΑΜΑΡΥΝΘΟΣ 2015
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ
ΦΡΑΓΚΟΜΑΝΩΛΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
Θέατρο αρχαίας Ερέτριας
Θέατρο
Το αρχαίο θέατρο βρίσκεται σήμερα στη συνοικία Θεάτρου, στον δήμο Ερέτριας του νομού Ευβοίας. Η πρώτη οικοδομική φάση του χρονολογείται πιθανόν στο τελευταίο τρίτο του 4ου αιώνα π. Χ. και η δεύτερη γύρω στο 300 π. Χ. Κατά την τρίτη και τελευταία οικοδομική φάση, μετά το 198 π. Χ., επεκτάθηκε το κτίριο της σκηνής, ενώ στους ρωμαϊκούς χρόνους χρησιμοποιήθηκε και ως αρένα για αγώνες μονομάχων.
Υφίσταται πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση στα αρχεία της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής και της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων. Σχεδιαστική αποτύπωση ολόκληρου του μνημείου και των επιμέρους μελών του περιλαμβάνεται στην μονογραφία του Hans Peter Islet, Das theater στον τόμο XVIII της σειράς Eretria. Επι μέρους σχεδιαστικές αποτυπώσεις βρίσκονται και στο αρχείο της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων.
Θέση συνοικία θεάτρου, Δήμος Ερέτριας, Νομός Εύβοιας.
Η πρώτη οικοδομική φάση χρονολογείται πιθανόν στο τελευταίο τρίτο του 4ου αι. π.Χ.. Η δεύτερη φάση τοποθετείται γύρω στο 300 π.Χ. χάρη σε μια επιγραφή των χρόνων του Δημητρίου του Πολιορκητή. Κατά την τρίτη και τελευταία οικοδομική φάση, μετά το 198 π.Χ. επεκτάθηκε το κτήριο της σκηνής.
Έχει την χαρακτηριστική τριμερή διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων : κοίλο, ορχήστρα, σκηνικό οικοδόμημα. Από την πρώτη φάση του μνημείου σώζονται μόνο τα θεμέλια του σκηνικού οικοδομήματος με παρασκήνια ενώ αγνοούμε την κάτοψη της ορχήστρας και την διαμόρφωση του κοίλου. Στην δεύτερη φάση ανήκει η σημερινή μορφή του κοίλου και της ορχήστρας. Αντίθετα από ότι συμβαίνει στα περισσότερα ελληνικά θέατρα το κοίλο της δεύτερης φάσης δεν στηρίζεται στον φυσικό λόφο αλλά σε τεχνητό ημικυκλικό ανάχωμα. Χωρίζεται σε έντεκα κερκίδες από δώδεκα κλίμακες που δίνουν πρόσβαση στα ειδώλια. Είχε χωριτικότητα 6.000 θεατών περίπου, από τους οποίους οι επιφανέστεροι κάθονταν στην προεδρία. Η κυκλική ορχήστρα είχε διάμετρο 22 μ. και οριοθετείται από ένα ημικυκλικό κανάλι ομβρίων υδάτων που χύνονται μέσω δυο υπόγειων αγωγών. Καλύπτονταν με κονίαμα και κοσμούνταν με δίχρωμα ζωγραφιστά σχέδια που εικόνιζαν κλίμα, σταφύλια. Ένα υπόγειο θολωτό πέρασμα, συνέδεε το κτήριο της σκηνής με την ορχήστρα. Ο σχεδιασμός αυτός, σπανιότατος στα ελληνικά θέατρα, επέτρεπε σε ορισμένες παραστάσεις τη σκηνοθεσία αποκαλύψεων του κάτω κόσμου. Η σκηνή ανήκει στον τύπο με υπερυψημένο προσκήνιο. Κατά την τρίτη φάση, στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. η σκηνή επεκτείνεται με δυο πτέρυγες που διακοσμούνται με ζωγραφικά σχέδια. Ένα προστατευτικό κιγκλίδωμα τοποθετείται στην πρώτη σειρά των ειδωλίων για την προστασία των θεατών κατά τους αγώνες των μονομάχων στην ορχήστρα.
Από το εν μερει λαξευμένο και εν μέρει επιχωμένο κοίλο, διατηρείται ποσοστό περίπου 20% του αρχικού συνόλου, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των λίθινων ειδωλίων έχει διερπαγεί. Από τα αναλήμματα που στήριζαν τις επιχώσεις του κοίλου στις παρόδους και το σκηνικό οικοδόμημα σώζονται οι κατώτεροι δόμοι από ασβεστολιθικές λιθοπλίνθους, η χαλάρωση των τοίχων από τις ωθήσεις των επιχώσεων και η προ’ι’ούσα φυσική διάβρωση των πρανών και του δομικού υλικού αποτελούν σοβαρές απειλές για την κατάρρευση των ερειπίων. Πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα στερέωσης των υπο κατάρρευση τοίχων, σταθεροποίησης του πρανούς και συντήρηση λίθου.
Ανεσκάφη από την Αμερικάνικη Αρχαιολογική Σχολή από το 1891 έως το 1895. Στον Ελβετό αρχαιολόγο Ernst Elechter οφείλεται μια αποτύπωση του μνημείου που πραγματοποιήθηκε στη δεκαετία του 1930. Η Ελβετική Σχολή πραγματοποίησε στο θέατρο δυο ερευνητικές αποστολές, το 1980 και το 1997-98. Έχουν εκπονηθεί μελέτες συντήρησης και στερέωσης του μνημείου από την Ελβετική Σχολή το 1999, μελέτη στερέωσης αναλήμματος δυτικής παρόδου από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων. Η ίδια Διεύθυνση έχει εκπονήσει προκαταρκτική μελέτη που πραγματεύεται το συνολικό πρόγραμμα για την στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου και προβλέπει την εκπόνηση ειδικότερων μελετών για κάθε τμήμα του μνημείου. Το 1998 τοποθετήθηκαν ξύλινα υποστυλώματα στα τμήματα των τοίχων που κινδύνευαν να καταρρεύσουν με σκοπό να αντικατασταθούν με μεταλλικές αντηρίδες.
Λόγω της προχωρημένης αποσάρθρωσης και της στατικής ανεπάρκειας των τοίχων, η πρόσβαση στο μνημείο έχει απαγορευτεί για λόγους προστασίας των ερειπίων και ασφάλειας των επισκεπτών.
Πριν από την απαγόρευση της πρόσβασης το θέατρο ήταν επισκέψιμο και είχε κατά καιρούς πραγματοποιηθεί μικρός αριθμός θεατρικών παραστάσεων.
Το μνημείο ανήκει στην αρμοδιότητα της ΙΑ΄ Ε.Π.Κ.Α. Τα ζητήματα συντήρησης, στερέωσης, αναστήλωσης, αντιμετωπίζει η Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων.
ΙΑ΄ Ε.Π.Κ.Α.
38.398533°
23.790581°
| Όνομα | Ημερομηνία | Ποσό (€) |
|---|---|---|
| ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣ | 14/09/2023 | 4.00 |
| ΚΩΝ/ΝΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ | 14/09/2023 | 2.00 |
| ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣ | 14/09/2023 | 2.00 |
| Δ.Ε.Η. Α.Ε. | 20.000.00 | |
| ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΠΟΥΡΑΝΤΑΣ | 3.000.00 | |
| ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΝΕΡΓΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Η "ΜΕΔΟΥΣΑ" | 1.000.00 | |
| Τ.Ε.Ε. Π.Τ. ΕΥΒΟΙΑΣ | 500.00 | |
| ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΥΒΟΙΑΣ | 300.00 | |
| ΑΜΑΡΥΝΘΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΑΜΑΡΥΝΘΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ | 200.00 | |
| SYLVIAN FACHARD | 200.00 | |
| ΦΙΛΟΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΧΑΛΚΙΔΑΣ | 200.00 | |
| ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΥΒΟΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ | 150.00 | |
| ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΕΡΕΤΡΙΑΣ "ΕΡΕΤΕΣ" | 100.00 | |
| ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΡΓΟ ΛΟΓΟΥ ΑΓΑΠΗΣ | 100.00 | |
| ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ ΑΡΙΣΤ. | 100.00 | |
| ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΣΟΛΑΚΙΔΗΣ | 100.00 | |
| ΜΑΡΙΑ ΦΛΟΥΤΣΑΚΟΥ- ΠΑΠΠΑ | 100.00 | |
| ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΥΒΟΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΧΑΛΚΙΔΟΣ | 100.00 | |
| ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΔΕΥΑ ΕΡΕΤΡΙΑΣ | 100.00 | |
| ΒΛΑΧΟΣ – ΕΥΘΥΜΙΟΥ | 100.00 | |
| ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ - ΑΛΑΜΑΝΟΥ | 50.00 | |
| ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ | 50.00 | |
| ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΡΥΣΤΑΛΗΣ | 50.00 | |
| ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΠΕΡΓΑΜΑΛΗΣ | 50.00 | |
| ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΛΗΝΟΣ | 50.00 | |
| ΚΑΤΕΡΙΝΑ - ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ ΠΑΠΠΑ | 50.00 | |
| ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ | 50.00 | |
| ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΒΕΛΕΤΖΑ | 50.00 | |
| ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΣΑΝΔΡΑΣ | 50.00 | |
| ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΣΙΩΝΗΣ | 50.00 | |
| ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΠΟΥΛΑΣ | 20.00 | |
| ΤΖΕΝΗ ΣΑΡΑΠΗ | 20.00 | |
| ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΑΜΕΛΟΣ | 15.00 | |
| ΜΑΙΡΗ ΜΟΥΡΣΕΛΑ | 10.00 | |
| ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΜΕΛΟΣ | 10.00 | |
| ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΖΕΝΑΚΗ | 5.00 | |
| ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΔΙΑΖΩΜΑ | 6.850.00 |
| Δαπάνη | Ημερομηνία | Ποσό (€) |
|---|---|---|
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΑΡΑΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΦΟΡΟΥ – 28/02/2015 | 28/02/2015 | 840.00 |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΝΙΚΗ ΑΠΥ 18 Α’ ΔΟΣΗ | 2.884.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ Β΄ ΔΟΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ – | 8.652.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΕΞΟΦΛΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ,Φ.ΜΠΕΛΛΙΟΥ,Ν.ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ | 5.824.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ – Β’ ΔΟΣΗ – 31/10/2014 | 31/10/2014 | 8.652.00 |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΜΠΕΛΙΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΑΠΥ 33 Α’ ΔΟΣΗ – | 2.884.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ Παρακράτηση φόρου Δ.Ε.Η. | 95.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΦΟΡΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΚΑΙ ΜΠΕΛΙΟΥ | 1.120.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΦΟΡΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ,ΜΠΕΛΙΟΥ | 1.120.00 | |
| ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΦΟΡΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ – | 1.680.00 |
| Περιγραφή | Budget | Target | Remarks |
|---|---|---|---|
| Εκπόνηση μελέτης αποκατάστασης | 30.000.00 | 30.000.00 | Με χρήματα που συγκεντρώνονται στον κουμπαρά του μνημείου το «ΔΙΑΖΩΜΑ» ανέθεσε τη μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου στους μελετητές, Νίκη Αποστόλου και Φωτεινή Μπέλλιου.
|
| Funding Level | Πηγή χρηματοδότησης | Περιγραφή των έργων | Remarks |
|---|---|---|---|
| 30.000 | Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας (Προγραμματική Σύμβαση) | Τοπογραφική και αρχιτεκτονική αποτύπωση του αρχαίου θεάτρου της Ερέτριας και του κατακείμενου οικοδομικού υλικού». | Από τη χρηματοδότηση αυτή ανατέθηκε στο μελετητή Γιώργο Νίνο η μελέτη αρχιτεκτονικής αποτύπωσης του μνημείου. |
| 20.000 | Δήμος Ερέτριας (Προγραμματική Σύμβαση) | Προκαταρκτικές εργασίες για την εκπόνηση μελέτης αναστήλωσης του θεάτρου Ερέτριας. |
Α. Μελέτη αρχιτεκτονικής αποτύπωσης, στον αρχιτέκτονα – μηχανικό, κ. Γιώργο Νίνο.
Β. Μελέτη Δομικής Στερέωσης του αρχαίου θεάτρου Ερέτριας, «Α΄ μέρος: Αποτίμηση Υφιστάμενης Κατάστασης», στον κ. Βασίλη Κασίμη, πολιτικό – μηχανικό.
Γ. Μελέτη Δομικής Στερέωσης του αρχαίου θεάτρου Ερέτριας, «Β΄ μέρος, Προτάσεις Αποκατάστασης», στον Νικόλαο Παπαηλίου, πολιτικό – μηχανικό.
Δ. Μελέτη συντήρησης δομικών υλικών του αρχαίου θεάτρου Ερέτριας, στην Εταιρεία «Λίθου Συντήρησις».
1. Συντήρηση κατακείμενου οικοδομικού υλικού του δυτικού αναλήμματος του κοίλου.
2. Έναρξη κατασκευής και συμπλήρωσης των κλιμάκων του μνημείου.
3. Ολοκλήρωση του συστήματος αποστράγγισης.
4. Στήριξη πρανών του σκηνικού οικοδομήματος.
Επιπλέον, έχουν ανατεθεί ήδη σε εξωτερικούς εργολάβους οι παρακάτω εργασίες:
1. Κατασκευή των εδωλίων που υπολείπονται με βάση τη μελέτη (185 κανονικού σχήματος και 100 τύπου πλάκας).
2. Τοποθέτηση των εδωλίων.
3. Εργασίες τοπογράφου για την τοποθέτηση των εδωλίων.
4. Συντήρηση του ανατολικού αναλημματικού τοίχου.
5. Κατασκευή ενημερωτικών πινακίδων.
6. Προμήθεια υλικών τεχνητού λίθου.
Υπό ανάθεση:
1. Υλικά διαστρώσεων διαδρομών.
2. Εργασίες διάστρωσης διαδρομών.
3. Ειδική κατασκευή κάλυψης της Χαρώνειας κλίμακας από αλεξίσφαιρο υαλοπίνακα.
4. Εργασίες συντήρησης της θολωτής διόδου. (ΣΤΙΓΜΑ)
