Το θέατρο Μεγαλόπολης ήταν το μεγαλύτερο του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Αποτέλεσε σπουδαίο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο τον 3ο αιώνα π. Χ. για την Μεγάλη Πόλη και το Αρκάδων Κοινό μαζί με το Θερσίλειο βουλευτήριο, την Αγορά, τα Ιερά, τη Φιλίππειο Στοά. Κατασκευάστηκε από τον Αργείτη Πολύκλειτο λίγο μετά το 370 π.χ. Το κοίλο είχε διάμετρο 145 μ., ενώ η ορχήστρα του 30 μ. περίπου. Θεωρείται ότι το κοίλο περιελάμβανε δύο διαζώματα, με 20 σειρές εδωλίων στα δύο κατώτερα μέρη του και 17 στο ανώτερο μέρος.Υπολογίζεται πως η χωρητικοτητά του ήταν 18.200 θεατές περίπου.
Η πρώτη σειρά εδωλίων αποτελείται από εννέα ενεπίγραφους θρόνους. Το βάθος του σκηνικού οικοδομήματος σχηματιζόταν από την παρακείμενη στοά του Θερσιλείου. Για τις ανάγκες των παραστάσεων είχε κατασκευαστεί ξύλινη σκηνή, η οποία στηνόταν μπροστά από τη στοά και τον υπόλοιπο καιρό φυλασσόταν στη σκηνοθήκη.Στην Αρκαδία, στο κέντρο της Πελοποννήσου, η αρχαία πόλη της Μεγαλόπολης βρίσκεται περίπου 1,6 χλμ. νότια από την ομώνυμη σύγχρονη πόλη. Το θέατρο της Μεγαλόπολης, το μέγεθος του οποίου εντυπωσίασε και τον Παυσανία (8,32, Ι), είναι το μεγαλύτερο μνημείο του είδους στον ελληνικό χώρο, αφού η χωρητικότητά του εκτιμάται σε 18-20.000 θεατές. Πρόκειται για ένα λίθινο μνημείο, η αρχική φάση του οποίου τοποθετείται στην περίοδο 350-300 π.Χ.
Το θέατρο είχε χτιστεί στα φυσικά πρανή του λόφου και το κοίλο του ήταν χωρισμένο σε τρία τμήματα. Η ορχήστρα του είχε 30 μ. διάμετρο και το κοίλο είχε μέγιστη διάμετρο 145 μ. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα θέατρα στον ελλαδικό χώρο, όπου εφαρμόζεται το αρχιτεκτονικό σχέδιο της κυκλικής κάτοψης κοίλου και ορχήστρας.
Το κάτω τμήμα χωριζόταν σε εννέα κερκίδες και διατηρεί σε καλή κατάσταση τις πρώτες σειρές των εδωλίων του καθώς και τις θέσεις της προεδρίας. Στο πίσω μέρος των ερεισίνωτων των εδωλίων υπάρχουν χαραγμένες επιγραφές του 4ου και 3ου αι. π.Χ. Η κιονοστοιχία του Θερσιλείου, που ήταν κτισμένο στη νότια πλευρά του θεάτρου, αποτελούσε ένα σκηνικό βάθος απέναντι στο κοίλο του θεάτρου και το στοιχείο αυτό υπήρξε καινοτομία για την αρχιτεκτονική των θεάτρων που ήταν ενταγμένα στον πολεοδομικό ιστό μιας πόλης.
Το θέατρο αρχικά διέθετε κινητή ξύλινη σκηνή που αποσυρόταν και φυλασσόταν στην σκηνοθήκη που λειτουργούσε ως χώρος αποθήκευσης του θεατρικού υλικού και βρισκόταν κοντά στη δυτική πάροδο. Το κτιστό λίθινο προσκήνιο, του οποίου το θεμέλιο διατηρείται σήμερα, κατασκευάστηκε στη ρωμαϊκή περίοδο.
Το θέατρο ανασκάφηκε στα 1890-1891 από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή υπό τη διεύθυνση των E.A.Gardner και W.Loring και σήμερα είναι μερικώς αναστηλωμένο.
Δημοσιεύτηκε 11 Φεβρουαρίου 2010
Ρεπορτάζ στο δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ για το αρχαίο θέατρο Μεγαλόπολης και το ρόλο του Διαζώματος.
Αρχαίο θέατρο Μεγαλόπολης
Θέατρο
Το θέατρο της Μεγαλόπολης ήταν το μεγαλύτερο του αρχαίου ελληνικού κόσμου με χωρητικότητα κατά προσέγγιση 20,000 θεατών. Αποτέλεσε σπουδαίο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο για την Μεγάλη Πόλη και το Κοινό των Αρκάδων μαζί με το Θερσίλειο -το ομοσπονδιακό βουλευτήριο-, την Αγορά, τα Ιερά και τη Φιλίππειο Στοά. Κατασκευάστηκε τον 4o αι. π.Χ. και με συνεχείς τροποποιήσεις συνέχισε να λειτουργεί έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Το κοίλο του θεάτρου, διαμέτρου 145 μ., ήταν κατασκευασμένο σε φυσική κλιτύ και υποστηριζόταν από ισχυρούς αναλημματικούς τοίχους. Το κοίλο χωρίζεται από δέκα κλίμακες σε εννέα κερκίδες. Η ορχήστρα περιβάλλεται από τον οχετό για την απορροή των ομβρίων υδάτων. Δίπλα στο σκηνικό οικοδόμημα είχε οικοδομηθεί το Θερσίλειο, το ομοσπονδιακό βουλευτήριο της πόλης
1,6 χλμ. νότια από την σύγχρονη πόλη
370 – 340 π.Χ. Για την ίδρυση του μνημείου δυο ασφαλείς πληροφορίες είναι η ίδρυση της Μεγαλουπόλεως στις αρχές της δεκαετίας του 370 π.Χ. και οι επιγραφές στους θρόνους της προεδρίας, που αναφέρονται στον Oλυμπιονίκη Αντίοχο, ο οποίος έδρασε μεταξύ 360-330 π.Χ. Η διαμόρφωση, επίσης, της εξωτερικής επιφάνειας του αναλήμματος με την εναλλαγή δρομικών και διατόνων λίθων στην ίδια στρώση ανταποκρίνεται σε τεχνική (έμπλεκτον) που συναντάται σε οχυρωματικά έργα στον ελλαδικό χώρο στο β΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.
Η αρχαία «Μεγάλη Πόλις» ιδρύθηκε το 371 π. Χ. από συνοικισμό διαφόρων Αρκαδικών κωμών με τη συνδρομή του Θηβαίου στρατηγού Επαμεινώνδα, ο οποίος οραματιζόταν την πόλη ως το ισχυρό, διοικητικό, πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Αρκαδίας. Το θέατρό της, αποτελούσε το μεγαλύτερο μνημείο του είδους στον ελληνικό χώρο, με ορχήστρα διαμέτρου 30 μ. και με χωρητικότητα στο κοίλο κατά προσέγγιση τους 18-20.000 θεατές. Κατασκευάστηκε το διάστημα 370 – 340 π.Χ. ενώ με συνεχείς τροποποιήσεις ήταν σε λειτουργία έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Το θέατρο διέθετε σύστημα απορροής των ομβρίων υδάτων.
Το κοίλο του θεάτρου ήταν κατασκευασμένο σε φυσική κλιτύ και υποστηριζόταν από ισχυρούς αναλημματικούς τοίχους. Δέκα κλίμακες χωρίζουν το κάτω κοίλο σε εννέα κερκίδες. Η πρώτη σειρά καθισμάτων προοριζόταν για τους επισήμους και αποτελείται από εννέα θρόνους που φέρουν επιγραφές. Αναγράφεται σε αυτές ότι ο Αντίοχος, γνωστός Ολυμπιονίκης από το Λέπρεο που έζησε στο διάστημα 360-330 π.Χ., χρηματοδότησε την κατασκευή των θρόνων και του οχετού. Στις επιγραφές αναφέρονται, επίσης, τα ονόματα των έξι τοπικών φυλών, στις οποίες ήταν χωρισμένοι οι Μεγαλοπολίτες. Τα εδώλια είναι σύνθετης διατομής (κάθισμα και μια λίθινη βάση εν είδει υποποδίου). Στο ψηλότερο σημείο του λόφου αποκαλύφθηκε επιθέατρο.
Για τις ανάγκες των θεατρικών παραστάσεων είχε κατασκευαστεί μια ξύλινη, τροχήλατη σκηνή, η οποία μετά το πέρας των παραστάσεων αποσυρόταν και φυλασσόταν στη «σκηνοθήκη». Η σκηνοθήκη, ήταν ένα στέγαστρο στη δυτική πάροδο του θεάτρου.
Δίπλα στο σκηνικό οικοδόμημα υπήρχε το Θερσίλειο, το ομοσπονδιακό βουλευτήριο της πόλης, που οικοδομήθηκε μεταξύ 367 και 345 π.Χ. και σε αυτό συνεδρίαζαν οι αντιπρόσωποι του κοινού των Αρκάδων για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Το Θερσίλειο ήταν ένα ορθογώνιας κάτοψης οικοδόμημα, και η παρακείμενη στοά του Θερσιλείου σχημάτιζε το βάθος του σκηνικού οικοδομήματος. Τη στέγη του στήριζαν σειρές μαρμάρινων κιόνων, βάσεις των οποίων σώζονται σήμερα. Στις τρεις πλευρές του είχε καθίσματα για τους ακροατές και στην τέταρτη βήμα για τον ομιλητή. Η είσοδος σε αυτό γινόταν από το χώρο της ορχήστρας. Όταν το 200 π.Χ. το Θερσίλειο σταμάτησε να χρησιμοποιείται, οι συγκεντρώσεις των αντιπροσώπων της αρκαδικής ομοσπονδίας λάμβαναν χώρα στο θέατρο. Επίσης, την περίοδο αυτή πίσω από τον χώρο της ορχήστρας κατασκευάστηκε το προσκήνιο, για να εξυπηρετεί τις θεατρικές παραστάσεις. Το θέατρο συνέχισε να λειτουργεί έως τα ρωμαϊκά χρόνια.
Σήμερα σώζεται μόνο το κατώτερο τμήμα του κοίλου. Η κατάσταση διατήρησης των εδωλίων είναι καλή.
Το θέατρο ανασκάφηκε το διάστημα 1890-1891 από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή υπό τη διεύθυνση των E.A.Gardner και W.Loring. Με την έρευνα αποκαλύφθηκαν η ορχήστρα, το κατώτερο τμήμα του κοίλου, το προσκήνιο και το μεγαλύτερο τμήμα της σκηνοθήκης. Οι μεταγενέστεροι ερευνητές πραγματοποίησαν μικρής έκτασης ανασκαφές. Στις αρχές του 1960 η Εφορεία Αρχαιοτήτων με τη Διεύθυνση Αναστήλωσης προχώρησαν στην απομάκρυνση χωμάτων των επιχώσεων στις παρόδους και στην αποκάλυψη του ανατολικού αναλημματικού τοίχου και της σκηνοθήκης. Το 1995-1997 η Ε’ Ε.Π.Κ.Α. Σπάρτης διενέργησε ανασκαφικές τομές θέτοντας προτεραιότητα στις απαιτήσεις της αναστήλωσης. Με τη συμβολή του ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ υπεγράφη το 2010 προγραμματική σύμβαση με τη συμμετοχή της αυτοδιοίκησης για την εφαρμογή εγκεκριμένης μελέτης συντήρησης και ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου.
Το 2014 υπεγράφη νέα Π.Σ. μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του Δήμου Μεγαλόπολης, για το έργο υλοποίησης εργασιών «Αποκατάστασης και Ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου της Μεγαλόπολης». Στο πλαίσιο της εν λόγω προγραμματικής θα αποκατασταθούν καιθα συντηρηθούν οι υφιστάμενες σειρές εδωλίων των κερκίδων Β και Γ από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας. (τελευταία ενημέρωση 15-12-2017)
Επίσκεψη αρχαιολογικού χώρου – παρουσίαση σύγχρονων παραστάσεων.
Το αρχαίο θέατρο είναι επισκέψιμο και επιτρέπεται η παρουσίαση σύγχρονων παραστάσεων και μουσικών εκδηλώσεων μετά από έγκριση της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας.
Το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα αρχαίο θέατρο στην Ελλάδα κατά τον Παυσανία (Παυσ. 8, 32,1). Χτισμένο στο μεγαλύτερο μέρος του πάνω σε φυσική πλαγιά, χρησίμευε ως θέατρο και χώρος συγκέντρωσης των αντιπροσώπων της αρκαδικής ομοσπονδίας.
37°24’34.96″Β
22° 7’39.86″Α
–
| Όνομα | Ημερομηνία | Ποσό (€) |
|---|---|---|
| ΑΘΑΝΑΣΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ | 1.000.00 | |
| ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ | 100.00 | |
| ΤΣΟΛΑΚΙΔΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ | 100.00 | |
| ΚΑΡΑΝΤΖΟΓΙΑΝΝΗ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥΛΑ | 100.00 | |
| ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ | 50.00 | |
| ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ | 50.00 |
| Περιγραφή | Budget | Target | Remarks |
|---|---|---|---|
| Συμπληρωματικές εργασίες | 10.000.00 | 9.998.00 | Το ποσό αυτό θα είναι χρήσιμο για συμπληρωματικές εργασίες που θα προκύψουν |
| Funding Level | Πηγή χρηματοδότησης | Περιγραφή των έργων | Remarks |
|---|---|---|---|
| 500.000 | Συντήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη του τμήματος του κοίλου του μνημείου | ||
| 2.815.314 | Συνέχιση της αναστήλωσης του θεάτρου | Υπεγράφη Σύμβαση Πολιτιστικής Χορηγίας, ύψους 2.815.314,00 € μεταξύ του ΥΠ.ΠΟ.Τ. και της Δ.Ε.Η. Α.Ε. H Δ.Ε.Η. Α. Ε. αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει έργα και μελέτες, αρμοδιότητας της ΛΘ΄ Εφορείας για την προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών μνημείων της περιοχής της Μεγαλόπολης και κυρίως την αναστήλωση και ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου. |
