Πρόοδος Εργασιών

Γεωφυσικές Έρευνες
Απαλλοτριώσεις
Ανασκαφές
Μελέτες Αποκατάστασης
Εργασίες Αποκατάστασης

Γρήγορη μετάβαση

Ρωμαϊκό θέατρο Χερσονήσου

Περιγραφή
Πολυμέσα
Επιστημονικό δελτίο
Χρηματοδοτήσεις
Πρόοδος Εργασιών
Τα νέα του θεάτρου

Ο αρχαιολογικός χώρος της Χερσονήσου βρίσκεται στο Δήμο Χερσονήσου. Στην αρχή του σύγχρονου οικισμού του Λιμένα Χερσονήσου, από την πλευρά του Ηρακλείου, βρίσκεται το αρχαίο θέατρο της Χερσονήσου το οποίο κτίστηκε στον 1ο αιώνα μ.Χ.

Στοιχεία για τη μορφή του θεάτρου μας δίνει ο O. Belli, που είχε αποτυπώσει το θέατρο, καθώς και ο Sanders.

Το προστώο (portico) ήταν μοναδικό καθώς είχε καμπύλα άκρα με εσωτερική κιονοστοιχία. Το μήκος του ήταν 83 μ. και το πλάτος 30 μ. Αν και υπήρχε είσοδος από το προστώο στ postscenium και από εκεί στη σκηνή, η κύρια είσοδος στο θέατρο γινόταν από τις κλίμακες που οδηγούσαν στις παρόδους και από εκεί στο κοίλο του θεάτρου, το οποίο είχε ένα μόνο διάζωμα. Την εξωτερική πλευρά του αναλημματικού τοίχου του κοίλου διέτρεχε η συνηθισμένη για τα ρωμαϊκά θέατρα στοά.

Η πρόσοψη της σκηνής (scaenaefrons) μήκους 43 μ. είναι μάλλον απλή με μια κεντρική πόρτα και μικρές ημικυκλικές κόγχες και ημικίονες. Η κεντρική είσοδος οδηγεί στην αίθουσα πίσω από τη σκηνή (postscenium), η οποία είχε τέσσερις κίονες, και από εκεί κλίμακες οδηγούσαν σε πλευρικές αίθουσες και στις κλίμακες των παρόδων.

Το στοιχείο του θεάτρου που διασώζεται είναι το τοιχίο στήριξης του κοίλου (cavea), φτιαγμένο από κονίαμα πάχους 0,75 μ. και ύψους περίπου 3 μ. Η εσωτερική διάμετρός του θεάτρου είναι 33,25 μ., ενώ απέναντι βρίσκονται οι 14 βάσεις των εξωτερικών αψίδων του κτιρίου που έχουν ελάχιστο πλάτος 2,00 μ. και βάθος 2,20 μ.

Κατά την διερευνητική ανασκαφική έρευνα του 1995 αποκαλύφθηκαν τα εξής τμήματά του:

  •  Τμήμα από τον αναλημματικό τοίχο του κοίλου ο οποίος είναι κτισμένος από λίθους και κονίαμα (concrete), είναι επενδυμένος με τετράγωνες πηλόπλακες και ενισχύεται με 10 τουλάχιστον αντηρίδες και πεσσούς.
  •  Τμήμα κλίμακας –στον αναλημματικό τοίχο του κοίλου- που οδηγούσε στις ανώτερες σειρές των εδράνων του κοίλου (vomitorium).
  •  Τμήμα από το υπόστρωμα των κερκίδων του κοίλου από χώμα και λίθους.
  •  Τμήμα από τους λαξευμένους στο βράχο αναβαθμούς στο κέντρο του.
  •  Ο εξωτερικός δυτικός τοίχος της σκηνής καθώς και τμήμα πιθανότατα του παρασκηνίου.
  •  Τμήμα από το πλακόστρωτο δάπεδο της ορχήστρας.

Το 2008 πραγματοποιήθηκε γεωφυσική έρευνα και χαρτογράφηση του αρχαίου θεάτρου, ενώ μικρής κλίμακας συντηρήσεις και καθαρισμοί έγιναν από την ΚΓ΄ ΕΠΚΑ. Από το 2010 και εξής ξεκίνησε εκ νέου η ανασκαφή του μνημείου.

Μαρία Μπρεδάκη
Αρχαιολόγος

Ονομασία Μνημείου

Ρωμαϊκό  θέατρο Χερσονήσου

Κατηγορία

Θέατρο

Σύντομη περιγραφή

Ο αρχαιολογικός χώρος της Χερσονήσου βρίσκεται στο Δήμο Χερσονήσου. Στην αρχή του σύγχρονου οικισμού του Λιμένα Χερσονήσου, από την πλευρά του Ηρακλείου, βρίσκεται το αρχαίο θέατρο της Χερσονήσου το οποίο κτίστηκε στον 1ο αιώνα μ.Χ.

Εικόνες - Σχέδια

ΚΓ΄ΕΚΠΑ

Τεκμηρίωση - Βιβλιογραφία

1. I. F. Sanders, Roman Crete, Warminster 1982, 59-61.
2. ΣΤ. Μανδαλάκη, «Αρχαιολογικές Ειδήσεις: Νομός Ηρακλείου, Επαρχία Πεδιάδος, Χερσόνησος. Θέατρο», Κρητική Εστία Περ. Δ΄ – Τόμ. 7 (1999), 244-258.

Θέση

Ο αρχαιολογικός χώρος της Χερσονήσου βρίσκεται στο Δήμο Χερσονήσου.

Χρονολόγηση

Κτίστηκε στον 1ο αι. μ.Χ.

Γενική περιγραφή Μνημείου

Στην αρχή του σύγχρονου οικισμού του Λιμένα Χερσονήσου από την πλευρά του Ηρακλείου μιά παράκαμψη του κεντρικού δρόμου προς τα αριστερά (βόρεια) και σε μικρή απόσταση απο αυτόν, βρίσκεται το αρχαίο θέατρο της Χερσονήσου. Στοιχεία για τη μορφή του θεάτρου μας δίνει ο O. Belli που είχε αποτυπώσει το θέατρο καθώς και ο Sanders.Το προστώο (portico) ήταν μοναδικό καθώς είχε καμπύλα άκρα με εσωτερική κιονοστοιχία. Το μήκος του ήταν 83μ. και το πλάτος 30μ. Αν και υπήρχε είσοδος από το προστώο στο postscenium και από εκεί στη σκηνή, η κύρια είσοδος στο θέατρο γινόταν από τις κλίμακες που οδηγούσαν στις παρόδους και από εκεί στο κοίλο του θεάτρου, το οποίο είχε ένα μόνο διάζωμα. Την εξωτερική πλευρά του αναλημματικού τοίχου του κοίλου διέτρεχε η συνηθισμένη για τα ρωμαϊκά θέατρα στοά. Η πρόσοψη της σκηνής (scaenae frons) μήκους 43μ. είναι μάλλον απλή με μια κεντρική πόρτα και μικρές ημικυκλικές κόγχες και ημικίονες. Η κεντρική είσοδος οδηγεί στην αίθουσα πίσω από τη σκηνή (postscenium) έκτασης 18τ.μ. με τέσσερις κίονες στο εσωτερικό. Από εδώ κλίμακες οδηγούσαν σε πλευρικές αίθουσες και από εκεί στις κλίμακες των παρόδων. Το βασικό στοιχείο του θεάτρου που διασώζεται είναι το τοιχίο στήριξης του κοίλου (cavea) φτιαγμένο από κονίαμα πάχους 0,75 μέτρα και ύψους μέχρι 3 μέτρα. Η εσωτερική διάμετρός του είναι 33,25 μ ενώ απέναντι βρίσκονται οι 14 βάσεις των εξωτερικών αψίδων του κτιρίου που έχουν ελάχιστο φάρδος 2,00 μ και βάθος 2,20 μέτρα.

Υπάρχουσα κατάσταση

Μικρής κλίμακας συντηρήσεις και καθαρισμοί από την ΚΓ΄ ΕΠΚΑ.

Έρευνες - Επεμβάσεις

Κατά την διερευνητική ανασκαφική έρευνα του 1995 (έγιναν 4 τομές, στο βόρειο και νότιο άκρο του τοίχου της σκηνής, στην ορχήστρα του θεάτρου, στο κέντρο του κοίλου) αποκαλύφθηκαν τα εξής τμήματά του: Τμήμα από τον αναλημματικό τοίχο του κοίλου πλάτους 0,90μ. και σωζόμενου ύψους έως και 2μ. Είναι κτισμένος από λίθους και κονίαμα (concrete) και επενδυμένος με τετράγωνες πηλόπλακες. Ενισχύεται με 10 τουλάχιστον αντηρίδες και πεσσούς. Τμήμα κλίμακας –στον αναλημματικό τοίχο του κοίλου- που οδηγούσε στις ανώτερες σειρές των εδράνων του κοίλου (vomitorium). Τμήμα από το υπόστρωμα των κερκίδων του κοίλου από χώμα και λίθους. Τμήμα από τους λαξευμένους στο βράχο αναβαθμούς στο κέντρο του κοίλου –η επίπεδη επιφάνεια τους καλύπτεται με μικρούς πλακοειδείς λίθους και κονίαμα (σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη (ΑΔ 1918), τα λίθινα έδρανα που κάλυπταν τους αναβαθμούς αφαιρέθηκαν στις αρχές του 20ου αι). Ο εξωτερικός δυτικός τοίχος της σκηνής καθώς και τμήμα πιθανότατα του παρασκηνίου. Τμήμα από το πλακόστρωτο δάπεδο της ορχήστρας, αν και το δάπεδο δεν ήταν εξ ολοκλήρου πλακόστρωτο. Στο κέντρο το δάπεδο είναι από χώμα και κονίαμα. Το 2008 πραγματοποιήθηκε γεωφυσική έρευνα και χαρτογράφηση του αρχαίου θεάτρου. Περιορισμένης κλίμακας δοκιμαστική ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε το 1995 από την ΚΓ΄ ΕΠΚΑ και την αρχαιολόγο κ. Μανδαλάκη Στέλλα. Το 2008 πραγματοποιήθηκε απο το ΙΤΕ γεωφυσική έρευνα και χαρτογράφηση του αρχαίου θεάτρου, ύστερα από σχετική συνεργασία του Δήμου Χερσονήσου και του Δημάρχου κ. Σπύρου Δανέλλη και της ΚΓ΄ ΕΠΚΑ με ευθύνη της προϊσταμένης της κ. Μ. Μπρεδάκη.

Δικαιοδοσία

Το μνημείο ανήκει στη δικαιοδοσία του ΥΠ.ΠΟ./ ΚΓ΄ ΕΠΚΑ.

Γεωγραφικό Πλάτος

35.318933°

Γεωγραφικό Μήκος

25.38934°

ΌνομαΗμερομηνίαΠοσό (€)
ΤΣΟΛΑΚΙΔΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ 100.00
ΔΙΑΖΩΜΑ ΣΩΜΑΤΕΙΟ100.00
Σύνολο
€200.00
Υπόλοιπο
€200.00
ΠεριγραφήBudgetTargetRemarks
Βοηθητικές εργασίες50.000.0050.000.00
Funding LevelΠηγή χρηματοδότησηςΠεριγραφή των έργωνRemarks
65.000

Προγραμματική Σύμβαση / Δήμος Χερσονήσου

 

Διευθέτηση αρχαίου υλικού, καθαρισμός, μερική ανάδειξη θεάτρου Λιμένα Χερσονήσου

Η αρχική σύμβαση αφορούσε το ποσό των 50.000 ευρώ. Εν συνεχεία, υπεγράφη η τροποποίηση της Προγραμματικής Σύμβασης και αυξήθηκε ο αρχικός προϋπολογισμός της κατά 15.000€, προκειμένου να ενταχθεί στο πρόγραμμα και η ανάθεση της απαιτούμενης μελέτης αποκατάστασης. 

5.000

Προγραμματική Σύμβαση / Δήμος Χερσονήσου

Γεωφυσική έρευνα

Η γεωφυσική έρευνα έχει ολοκληρωθεί.

  • Το 2008 ο Δήμος Χερσονήσου διέθεσε 5.000,00 € με Προγραμματική Σύμβαση στο ΥΠ.ΠΟ.Τ. για την υλοποίηση γεωφυσικής έρευνας στο μνημείο. Η γεωφυσική έρευνα ολοκληρώθηκε.
  • Την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου του 2008 ο πρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κ. Σταύρος Μπένος επισκέφθηκε το αρχαίο θέατρο της Χερσονήσου, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα αρχαία θέατρα της Κρήτης, όπου συναντήθηκε με όλους τους τοπικούς φορείς, με θέμα την ανάδειξη του παραπάνω θεάτρου. (βλ. εδώ)
  • Το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» έχει ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό (κουμπαρά) για το αρχαίο θέατρο Χερσονήσου (βλ. εδώ).
  • Στις 27 Σεπτέμβρη του 2010 ο Δήμος Χερσονήσου, με την παρότρυνση του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», διέθεσε με Προγραμματική Σύμβαση χρηματοδότηση, ύψους 50.000,00 ευρώ στο ΥΠ.ΠΟ.Τ., με αντικείμενο τη διευθέτηση του αρχαίου υλικού, τον καθαρισμό και τη μερική ανάδειξη του θεάτρου της Χερσονήσου. (βλ. εδώ).
  • Αναλυτικότερα με την παραπάνω χρηματοδότηση στο θέατρο πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες εργασίες:
    • Καθαρισμός του μνημείου από τη βλάστηση.
    • Απομάκρυνση του πεσμένου δομικού υλικού.
    • Μικρές διερευνητικές τομές σε επιλεγμένα σημεία του μνημείου για την απόκτηση πληρέστερης εικόνας της κατάστασης και έκτασης διατήρησης του μνημείου.
    • Λήψη μέτρων προσωρινής προστασίας του αποκαλυφθέντος περιγράμματος του μνημείου.
  • Τη Δευτέρα 05 και την Τρίτη 06 Νοεμβρίου 2012 ο πρόεδρος του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κος Σταύρος Μπένος και κλιμάκιο του Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» πραγματοποίησε διήμερη επίσκεψη εργασίας στα αρχαία θέατρα της Κρήτης, προκειμένου να ενημερωθεί για την πορεία των εργασιών. Επισκέφθηκε και το αρχαίο θέατρο Χερσονήσου, όπου ήταν σε εξέλιξη οι ανασκαφικές εργασίες και σε βαθιά τομή αποκαλύφθηκε τμήμα του δαπέδου της ορχήστρας του θεάτρου. Στο θέατρο τους περίμεναν οι κ.κ. Αθανασία Κάντα, προϊσταμένη της ΚΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Στέλλα Μανδαλάκη, αρχαιολόγος της ΚΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Ζαχαρίας Δοξαστάκης, δήμαρχος Χερσονήσου.(βλ. εδώ)
  • Οι ανασκαφικές έρευνες μέσω της παραπάνω Προγραμματικής Σύμβασης αποκάλυψαν τμήμα του κοίλου του θεάτρου, του δαπέδου της ορχήστρας και του σκηνικού οικοδομήματος του θεάτρου.
  • Στις 19 Φεβρουαρίου του 2013 τροποποιήθηκε η Προγραμματική Σύμβαση και αυξήθηκε ο αρχικός προϋπολογισμός της κατά 15.000,00 €, προκειμένου να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα, προκειμένου να ενταχθεί στο πρόγραμμα και η ανάθεση των απαιτούμενων μελετών αποκατάστασης του μνημείου. (βλ. εδώ)
  • Εν συνεχεία, ανατέθηκαν από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων οι ακόλουθες μελέτες και εργασίες μέσω της Προγραμματικής Σύμβασης:
    • μελέτη αρχιτεκτονικής αποτύπωσης και μελέτη παθολογίας στην αρχιτέκτονα – μηχανικό, κ. Λήδα Α. Δίτσα.
    • μελέτη αποκατάστασης του θεάτρου Χερσονήσου στον αρχιτέκτονα, κο Χατζηδάκη Νίκο.
    • Ανάθεση στο «ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΑΕΝΑΟΝ» του κ. Νίκου Σησαμάκη, για την εκτέλεση εργασιών άμεσης στερέωσης στο κοίλο του θεάτρου.
    • Η εκπόνηση των παραπάνω μελετών ολοκληρώθηκε.
  • Τον Ιούλιο του 2016 η μελέτη αποκατάστασης του θεάτρου Χερσονήσου εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
  • Το Δεκέμβρη του 2018 εντάχθηκε η αναστήλωση του Ρωμαϊκού Θεάτρου Χερσονήσου στο τοπικό πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠ-ΤοΚ), μετά από πρόταση που είχε υποβάλει η ΕΦΑ Ηρακλείου στην Αναπτυξιακή Ηρακλείου στο πλαίσιο της «Πρόσκλησης της Περιφέρειας Κρήτης για την υποβολή προτάσεων Στρατηγικών Τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων (ΤΑΠ-ΤοΚ) στο πλαίσιο του άξονα 5 (ΕΚΤ) του ΕΠ «Κρήτη» 2014-2020». (λίνκ) Το έργο θα χρηματοδοτηθεί με το ποσό των 549.674,55 ευρώ
  • Έναρξη των εργασιών αποκατάστασης του θεάτρου τον Ιούλιο 2021 (ΣΤΙΓΜΑ)
  • Παρακολούθηση εργασιών αποκατάστασης (ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ)

 

Χορηγοί Θεάτρων