ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ: ‘ΕΦΥΓΕ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΦΥΓΕ

 

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Σταύρος Μπένος, πρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»:
«Είναι αυτή η αίσθηση ότι θα είναι πάντα εδώ, γιατί όρισε και καθόρισε το επιστημονικό και αισθητικό περίβλημα της αποκατάστασης και ανάδειξης των μνημείων.

Έφυγε, αλλά δεν έφυγε, γιατί όλα αυτά τα προικιά του ήθους, της απλότητας, της φυσικής και «αδιόρατης» ντροπής σε κάθε δημόσια έκθεση συνθέτουν μια ωδή στη ΣΕΜΝΟΤΗΤΑ που θα είναι πάντα οδηγός μας».

Πέτρος Θέμελης, Ομότιμος Καθηγητής Αρχαιολογίας και αντιπρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»:

«REQUIEM για τον ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ ΜΠΟΥΡΑ

Ο Μπάμπης έφυγε ξαφνικά από κοντά μας!

Η καρέκλα του στην κορφή της ορθογώνιας τράπεζας ήταν άδεια από καιρό μέσα στο στενό δωμάτιο της οδού Πολυγνώτου 10 με το ξεφτισμένο ταβάνι, έδρα της ΕΣΜΑ. Η αρρώστια του δεν άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας. Κάποια μέρα βρήκε το κουράγιο, ασθενικός και βραδυκίνητος αλλά διαυγής, να ανέβει τη σκάλα του στενού δωματίου των συνεδριάσεων.
– «Γεια σου Πέτρο»
– «Γεια σου Μπάμπη»
Οι μόνες λέξεις που ανταλλάξαμε. Αναθάρρησα, πίστεψα στην επιστροφή του, όμως δεν τον ξανάδα. Αποφεύγω να αντικρίζω συγγενείς και φίλους αγαπημένους στα πρόθυρα του θανάτου, αλλοιωμένους ή ανέκφραστους στη νεκρική κλίνη. Απεχθάνομαι τους τυποποιημένους και μακρόσυρτους επικήδειους. Επιθυμώ να συγκρατώ στη μνήμη μου την εικόνα τους ακμαία και λαμπερή, να υποστηρίζουν όρθιοι με σθένος τη γνώμη τους, να τη σέβομαι και να διαφωνώ, να συγκρούομαι μαζί τους. Οι φίλοι παραμένουν για πάντα ζωντανοί, πεθαίνουν οριστικά μόνο όταν πεθάνουν και όσοι τους τίμησαν και τους αγάπησαν ειλικρινά.

Για τον βίο τις αρετές και τον χαρακτήρα του Χαράλαμπου Μπούρα ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά. Θέλω απλώς να κουβαλώ για πάντα μέσα μου την εύθραυστη, ραδινή, κυρτή και ευγενική μορφή του Μπάμπη με την αέρινη κατάλευκη κόμη και το ανεπαίσθητο μειδίαμα, τον ευαίσθητο άνθρωπο, τον ακάματο και αμερόληπτο ερευνητή με την τετράγωνη λογική και τη μόνιμη αγωνία για το μέλλον των μνημείων.

Γεια χαρά Μπάμπη, κράτησε, σε παρακαλώ, μια θέση άδεια δίπλα σου εκεί στον νέο, ολάνθιστο χώρο των συνεδριάσεων που βρίσκεσαι.

29 Ιουλίου 2016».

Βασίλης Λαμπρινουδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Αρχαιολογίας γενικός γραμματέας του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»:

«Δεν μπορώ να πιστέψω πως στην Επιτροπή Συντήρησης των Μνημείων της Ακρόπολης δεν θα βλέπω απέναντί μου τον Πρόεδρο και την ψυχή της, τον Χαράλαμπο Μπούρα. Δεν μπορώ να πιστέψω πως δεν θα κουβεντιάζω μαζί του τα θέματα της ανάδειξης των μνημείων της Επιδαύρου και δεν θα ακούω τις σοφές συμβουλές του. Δεν μπορώ να πιστέψω πως έχασα ένα φωτεινό φίλο.

Ο Χαράλαμπος Μπούρας ήταν μια μοναδικά χαρισματική προσωπικότητα. Αφήνει πίσω του ένα κενό που δεν αναπληρώνεται. Από πολύ νωρίς ξεχώρισε ως ο Μέντωρ των ασχολούμενων με τα μνημεία μηχανικών και έδωσε το καλύτερο παράδειγμα στην Ελλάδα αρχιτεκτόνων με ευρύτατη και βαθειά αρχαιολογική γνώση. Θυμάμαι, όταν ξεκινούσα το 1974 τις έρευνές μου στο Ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα στην Επίδαυρο και το 1976 στο Σαγκρί της Νάξου, με την πεποίθηση ότι είναι απαραίτητη σε τέτοια έργα η ισότιμη συνεργασία αρχαιολόγων και μηχανικών, σ’ εκείνον στράφηκα για να μου προμηθεύσει συνεργάτες. Για τη Νάξο υπέδειξε τον Μανόλη Κορρέ, για την Επίδαυρο την αργότερα σύζυγό του Κορνηλία Χατζηασλάνη. Στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο θητεύσαμε 25 χρόνια μαζί, όπου είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω καλύτερα και να νοιώσω το κύρος του, τις απέραντες γνώσεις του, την ευθυκρισία του και την αταλάντευτη επιμονή του σ’ αυτό που έκρινε – και ήταν – σωστό. Έμαθα εκεί πολλά απ’ αυτόν και περισσότερα ως μέλος της Επιτροπής Ακρόπολης, το πρότυπο της οποίας μας βοήθησε να εφαρμόσουμε και στην Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου, της οποίας υπήρξε βασικό μέλος επί 32 χρόνια. Έμαθα επίσης πολλά απ’ αυτόν και κατά την δεκαετή θητεία μας στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων Αρχαιολογικών Έργων.

Είναι φανερό από τα πιο πάνω ότι θεωρώ τον εαυτό μου μαθητή του.

Τον Μπούρα χαρακτήριζε μοναδική γνώση των μνημείων, αδάμαστο ερευνητικό πνεύμα, ευθυκρισία, οραματισμός, επιμονή στην επίτευξη των στόχων και ένας πλούσιος και ήρεμα ενεργός κώδικας ηθικών αρχών. Η ίδια του η προσωπικότητα και παρουσία δίδασκε. Αν και δεν θα τον έχουμε πια κοντά μας, το παράδειγμά του και οι δρόμοι που άνοιξε στην επιστήμη και στη φροντίδα των μνημείων θα μείνουν συνεχώς ενεργοί».

Μανόλης Κορρές, Καθηγητής Αρχικτεκτονικής και τακτικό μέλος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»:

«Αγαπητοί φίλοι, συνάδελφοι και μαθητές του Χαράλαμπου Μπούρα,

Ο Χαράλαμπος Μπούρας δεν είναι πλέον μαζί μας, το έργο του όμως είναι γύρω μας . ακόμη και εμείς οι ίδιοι είμαστε μέρος του. Γύρω μας υπάρχουν οι γνώσεις της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής και οι ιδέες που καλλιέργησε και έθεσε στη διάθεση όλων τόσο απλόχερα και αποτελεσματικά. Όμως ενώ αυτό το πεδίον υπήρχε και πριν από τον Μπούρα χάρις στις προσπάθειες των προγενεστέρων του, η Προστασία και Συντήρηση των μνημείων είναι τομείς οι οποίοι στην χώρα μας ποτέ δεν είχαν αναπτυχθεί σε εθνική κλίμακα, επειδή οι αξιοθαύμαστοι πρωταγωνιστές του είδους, έως την εποχή του Ορλάνδου και του Τραυλού, αποτελούσαν μεμονωμένες ατομικές περιπτώσεις. Η μετεξέλιξη του πεδίου δράσης αυτών των πρωτοπόρων σε αποκρυσταλλωμένη επιστημονική – επαγγελματική ειδικότητα εντός της ελληνικής επικράτειας, με ήδη ικανοποιητική θεσμική κατοχύρωση και συλλογική καταξίωση, είναι και αυτή ένα από τα επιτεύγματα του Χαράλαμπου Μπούρα. Οι παλαιότεροι από εμάς ήδη γνωρίζουν αυτή την ιστορία. Η πρώτη αρχή της στη σκέψη του δασκάλου μας μάλλον μας διαφεύγει, όμως τον Μάρτιο 1967, μήνες μετά την ανάληψη καθηκόντων διδασκαλίας στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Θεσσαλονίκης, ο Μπούρας είχε έτοιμες τις περίφημες «Τρεις Προτάσεις» που νεότατος ακόμη, αλλά ήδη με αναγνωρισμένο επιστημονικό κύρος, πρόλαβε να υποστηρίξει κατά τη διάρκεια του 1ου Αρχαιολογικού Συνεδρίου και ακολούθως να δημοσιεύσει στα Τεχνικά Χρονικά. Οι προτάσεις αφορούσαν στην υψηλής αξιοπιστίας τεκμηρίωση και διάγνωση της κατάστασης των μνημείων, την δημιουργία και αποτελεσματική τήρηση κατάλληλων αρχείων και τέλος τις μεταπτυχιακές σπουδές των αρχιτεκτόνων για μια υψηλού επιστημονικού και επαγγελματικού επιπέδου εξειδίκευση. Ταυτοχρόνως, επειδή το περιβάλλον του δεν ήταν ακόμη συλλογικά ώριμο, φρόντισε για την εφαρμογή της ιδέας, έστω και σε ατομικό επίπεδο. Με το ήδη μεγάλο κύρος του και μετά από πάμπολλες ώρες κι ημέρες σύνταξης κειμένων, επιστολών και υπομνημάτων, κατάφερνε επί δεκαετίες να εξασφαλίζει υποτροφίες για εξειδίκευση στο εξωτερικό των καλύτερα προετοιμασμένων, νέων αρχιτεκτόνων, που παρά την τότε τεράστια άνθιση της ανοικοδόμησης και την δεδομένη προοπτική επαγγελματικής επιτυχίας σε αυτήν, προτιμούσαν ήδη την όχι τόσο προσοδοφόρο περιπέτεια της εργασίας στα μνημεία. Χρόνο με τον χρόνο ο αριθμός μεγάλωνε και ήδη πλησίαζε την εκατοντάδα, όταν επί τέλους έγινε δυνατή η δημιουργία σχετικών προγραμμάτων και στην Ελλάδα. Κατά το ίδιο μακρό χρονικό διάστημα ο Καθηγητής ετοίμαζε το έδαφος και σε προπτυχιακό επίπεδο με κατ’ επιλογήν μαθήματα εφάμιλλα με ό,τι μπορούσαν να προσφέρουν τα καλύτερα τεχνικά πανεπιστήμια της Ευρώπης. Ταυτοχρόνως ο ίδιος πρωταγωνιστούσε στα μεγαλύτερα αναστηλωτικά έργα της χώρας, (πάντοτε χωρίς χρηματική αμοιβή) και η διδασκαλία του ήταν ως εκ τούτου πραγματικά ρεαλιστική, υποστηριζόμενη από την τεράστια πρακτική και οικοδομική γνώση του, που ταυτοχρόνως συνδυαζόταν με τέλεια γνώση των νομικών και άλλων διαδικασιών.

Με όλα αυτά ο Χαράλαμπος Μπούρας είχε άμεση επίδραση σε εκατοντάδες νέους αρχιτέκτονες, οι οποίοι σύντομα διέπρεψαν σε ένα επάγγελμα, του οποίο οι ίδιοι τον αναγνωρίζουν ως κύριο παράγοντα της αυστηρής επιστημονικής και βάσει αρχών ανάπτυξής του στην Ελλάδα. Με άλλες λέξεις ο Χαράλαμπος Μπούρας υπήρξε ο Ήρως Κτίστης αυτής την δραστηριότητας που μας ενώνει και μας κάνει τόσο χρήσιμους στον κόσμο μας. Ήρως Κτίστης κατά την αρχαία σημασία του ιδρυτή μιας πόλεως ή γενικότερα ενός συλλογικού θεσμού. Σε αυτό το νέο πεδίο, που ήδη είναι πολύ παλιό και όπου οι παλαιότεροι έχουν πάρει ήδη σύνταξη, αφού όμως πρόλαβαν να μεταδώσουν πολλά στην επόμενη γενιά, ο Χ. Μπούρας μας ενέπνευσε και το ήθος: συναγωνιστές, όχι ανταγωνιστές !

Αλλά ενώ ο χρόνος συνεχώς ρέει και οι καταστάσεις μεταβάλλονται, και καθώς οι δυνάμεις μας δοκιμάζονται, και ενώ ο ίδιος έφυγε, αν και είχε ακόμη τόσο πολλά να προσφέρει και να ευχαριστηθεί, τα πάμπολλα συγγράμματά του διατηρούν στο ακέραιο την αξία τους, ενώ οι συμβουλές του, οι σκέψεις του και οι τρόποι του φαίνεται ότι έχουν ακόμη τόση δύναμη, ώστε να συνοδεύουν ευχάριστα και ευεργετικά την παραπέρα πορεία μας».

• Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του Χαρ. Μπούρα.
• Ήρως Κτίστης
• The measure of contribution of Char. Bouras
• Breaf c.v. of Char. Bouras